SPONSA ut et SPONSUS

SPONSA, ut et SPONSUS

inde dicti Verrio Flacco, apud Pomp. Festum, quod ςπονδὰς interpositis rebus divinis facerent: Ulpiano vero ac Florentino, a sponsiombus vel spondendo, quod Veter. stipulari et spondere Uxores solerent; quam sententiam ipse Sonsaliorum ritus confitmat. Cum enim primis temporibus Sponsalia solis nudis verbis, citra sollennem stipulationem, coivislent, uti docet Casp. Barthius Animadversion. ad P. Stat. Theb. l. 2. v. 168. postmodum factum est, ut qui uxorem ducturus erat, a Patre aut fratre germano, aut Tutore, eam in matrimonium datum iri stipularetur; idque qui nuptum daturus erat, sponderet: ante quem ritum peractum, quae petebatur Virgo, dicebatur Sperata, Non. Marcellus c. 5. n. 69. Postquam autem responsum esset, illam, quae petebatur, dandam esse in uxorem, et testatio fuisset interposita, parum refert, scriptône au sine scripto, l. 7. ff. de Sponsal. transiit in Sponsam. Cuius moris vestigia apud Plautum exstant non pauca. Inter alia in Aulular. Actu 2. sc. 2. v. 77. Megadorus ab Euclione filiam sic stipulatur,

M. Qui nunc etiam mihi despondes filiam? E. Illis legibus,

Cum illa dote, quam tibi dixi. M. Sponden' ergo? E. Spondeo etc.

Vide quoque in Trinmummo Lysitelem similiter filiam a Charmide stipulantem: et Arnobium advers. Gentes l. 4. Servium item ad Aen. l. 10. v. 79.

----- ----- Gremiisque abducere pactas.

Ubi not. quod Arnobius monet, Pactam dictam esse virginem, cum conventa erat conditio; tum vero demum Sponsam, ubi interpositae stipulationes. Ita enim in loc. cit. Habent speratas, habent interpositis stipulationibus Sponsas. nec vero a virginis duntaxat Patre, nuptum datum iri; sed et a viri Patre, ductum iri sponsio interponebatur, si Donato credimus, qui huc refert Terentii Andr. Actu 1. Sc. 1. v. 72. haec verba,

---- ---- Hâc famâ impulsus Chremes

Ultro ad me venit, unicam gnatam suam,

Cum dote summâ, filio uxorem ut daret

Placuit: Despondi, hîc nuptiis dictus est dies.

Coeterum ad constituenda Sponsalia nudus consensus sufficiebat, neque quidquam intererat, utrum testatio interponeretur scriptô, ut dictum, an sine; denique et absenti absens per Epistolam vel Internuntium recte despondebatur, l. cit. ff. de Sponsal. In tabulas tamen ut plurimum Sponsalitiae conventiones referebantur. Unde Tertull. l. de Virginibus velandis, Haec sunt tabellae, inquit, priores natalium et Sponsaliorum et Nuptiarum. Iuvenalis item Sat. 16. v. 200.

Si tibi legitimis pactam, iunctamque tabellis

Non es amaturus.

De quo paulo post plura. In ista autem responsione, ille Caius, illa Caia vocabatur, secundum Dempsterum: sed nomina haec demum, cum nova nupta domum mariti ingrederetur, usurpata fuisse, docet Auctor Epitomes l. 10. quae Valerio Max. vulgo tribuitur, Coeterum Caia, usu super omnes celebrata est. Fertur enim Caiam Caeciliam, Tarquinii Prisci Regis uxorem, optimam lanificam fuisse: et ideo institutum est, ut novae nuptae ante ianuam mariti interrogatae, quaenam vocarentur, Caias se esse dicerent. Hinc Quintilianus l. 1. c. 7. Nam et Caius, inquit, C. literâ notatur, quae inversa mulierem declarat: quia tam Caias vocatas esse, quam Caios, ex nuptialibus sacris apparet, vide quoque Plin. Histor. Natur. l. 8. c. 48. Haec ergo ad novam Nuptam pertinent, de qua supra dictum. Redeo ad Sponsam. Postquam itaque sollemnis stipulatio fuit interposita, pactisque dotalibus scribendis dies dicta Auspices noctu et sub Auroram, auguriis dabant operam: signabantur dein tabulae, a testibus praesentibus, qui hinc Signatores dicti, apud Iuvenalem, Sat. 10. v. 336.

----- Veniet cum Signatoribus Auspex.

Acclambaturque Feliciter, idem Sat. 2. v. 119.

Signatae tabulae, dictum: Feliciter.

Et Sueton. Domitiano c. 13. Domino et dominae feliciter. In argumentum autem contractorum Sponsaliorum, arrhas Sponsae Sponsus dabat, uti ex Paulo l. 2. sent. et ex Gratiani ac Valentiniani, aliorumque Imperatorum constitutionibus intelligitur. Quin et annulus sponsae pignoris locô mittebatur, quem pronubum Tertullian. vocat l. de cultu femin. Unde Isidorus Etymol. l. 20. Feminae, ait, mon usae sunt annulis, nisi quos Virginis Sponsus miserat. Inserebatur is digito quarto, teste eôd. de div. Offic. l. 2. c. 25. A. Gelliô l. 10. c. 10. et Macrobiô l. 7. c. 13. Ferreum vero fuisse, eumque sine gemma, Plin. l. 33. c. 1. auctor est. Nec defuit Sponsalibus suum sacrum, quod, dum illa fierent, tabulaeque scriberentur, peragi solebat, cuiusmodi sacri sollemnis meminit Val. Flaccus rgonaut. l. 8. ubi de nuptiis Iasonis et Medeae, ac Seneca Octaviâ Actu 4. Sc. 1. Denique tota haec Sponsaliorum pompa epulô egregie instructô finiebatur, de quibus ommbus vide Thom. Dempster. Paralipom. in Rosin. Antiqq. Rom. l. 5. c. 37. Tum Sponsae simulatâ vi e gremio Matris abrepta in domum Mariti abducebatur, nuptiisque celebratis, Uxor fiebat, de qua suô locô. Eo autem deducebatur tempore noturnô, flammeô velata, in carpento seu pilento, duobus comitantibus amicis etc. Hic Romanorum veter. ritus fuit, Graecos ac Hebraeos quod attinet, diximus de iis supra in voce Nuptiae; addam hoc unum de Graecis, Iunoni τῇ τελείᾳ seu Pronubae, sacrificâsse Sponsum Sponsamque, sed felle demptô, ac post altare abiectô; quô significarent, a matrimonio bilem iracundiamque procul esse debere, Plut. in Connubial. praec. quod sacrum προτέλεια dictum esse, monet Voss. de Idolo. l. 2. c. 26. Cumque arrharum munerumque Sponsalitiorum retro iniecta sit mentio, sufficiat paucis indigitâsse, Inaures ac Armillas, non minimum inter illa locum obtinuisse. Non enim novas solum Nuptas Inaurium magnificô apparatu exornatas fuisse, ex Homero haurimus Hymnô in Vener. v. 164. sed etiam fuisse Sponsalitias, discimus ex eod. Odyss. σι. ubi certatim proci Penelopen donis affecturi, inter alia dona, Inaures etiam attulisse leguntur, v. 298.

Δῶρα δ᾿ ἀρ ὀισέμεναι πρόεϚαν κήρυκα ἕκαςτος,

Dona vero adportandum praemiserunt Praecomem unusquisque.

Et paulo post:

Ἕρματα δ᾿ Ἐυρυδάμαντι δύω θεράποντες ενείκαν,

Inaures vero Eurydamanti duo servi attulerunt.

Et elegans est huius rei testimonium, Gen. c. 24. v. 47. ubi servus Abrahami, Rebeccae Isaaci Sponsae, absentis Sponsi nomine, Inaures subiecit. Idem de Armillis dicendum: quibus caruêre Virgines, quod illas manibus suspendisse infra decorum putabatur, ut colligere est ex Cyptiano de habitu Virginum. Ratio pudoris manifesta, nam a Viris dabantur, ut virginitati suae irent exsequias, de qua, Armillis acceptis, transigebatur. Vide iterum Rebeccae Hittoriam loco cit. Et hinc ad Virgines sacras, quae Christo, tamquam Sponso, perpetuâ se devovebant castitate, ritus transit, teste Ambrosio in vita S. Agnetis. Neque profanis sponsalitiae hae Armillae ignoratae. Namque apud Plautum Menaechmis Actu 3. sc. 3. v. 13. se cum Spinthere etiam Armillas Erotio, amasiae suae, dedisse memorat: et apud Horatium l. 1. od. 9. v. 33. Pignus lacerti, Armilla est sponsalitia pignoris locô a proco circumdata, quali Iuniam Fadillam sibi despondsaverat Maximinus iun. Pertinentque huc arrhae regiae, quae post Sponsi fatum Sponsae relinquebantur. Tales erant, apud Iul. Capitolin. in Maximino modo dicto, c. 1. monilium de albis novem, reticulum de prasinis undecim, dextrocherium, co stula de byacinthis quatuor. Vide quoque historiam Clitophonis Rer. Gal. l. 1. Cael. Rhodig. Antiqq. Lect. l. 8. c. 13. memorati, quam hic ex Plutarchi Parallelis min. c. 15. hausit. Condebant autem uxores factae armillas has in armario, ut ex Plauto ubi supra decomus: imo in aeternam gratae copulae memoriam in sepulchrum sibi moriturae voluerunt inferri, ut auctor est Scaevola l. Medico 40. ff. de auro et argento leg. vel Testamento legârunt, Paulus in l. si tibi eiectio ff. de optione, vel electione leg. et Ulpianus, l. 25. §. 10. ff. de auro et arg. leg. Prae coeteris enim Mater filiae legavit, ut ex Legibus Anglorum observârunt Eruditi: sicque inter ornamenta muliebria, iure hereditariô, illae transierunt Armillae, quae donô Maritorum non venerant, Tho. Bartholin. de Armillis Veter. §. 6. Nec omittendum, osculô firmata olim quoque esse Sponsalia: Cuius cum Veteres admodum religiosi essent, non solum non licebat cuiquam osculum temere dare, sed ne Sponso quidem, nisi semel tantum, confirmandorum Sponsaliorum causâ, sic enim Alexander Nov. de Spons. ait, confirmari Sponsalia data arrhâ et osculô. Proin ius osculi, quod magnum erat Veterum pudicitiae argumentum, ius augebat Sponsaliorum; et quae praebuerat osculum, erat quasi uxor. Quô factum ut, licet regulariter nuptiis non secutis resolvebatur propter nuptias donatio l. 15. C. de nupt. tamen, si osculô interveniente, a Sponso Sponsae donatum esset, dimidiam rerum donatarum partem haec lucrabatur, etiamsi ante nuptias Sponsum mori contigisset, l. 16. C. de nupt. l. 25. Tauri, et ibi Gomez num. 3. Vide Ioh. Laurentium IC. Not. in Phoedrum l. 4. fab. 23. Non enim semper etiam inter vivos matrimonium consummabatur, sed aliquando dirimebantur Sponsalia, hâc verborum formulâ: Tuâ conditione non utor, simulque dissolvebantur tabulis fractis, Schol. Iuvenalis ad v. 75. Sat. 9. qua de re vide Rosin. l.

cit. c. 38. cum Paralipom. Dempsteri. Et hoc proprie Repudium dixêre Veteres, ut Divortium ab uxore fieri dixerunt etc. Plura hanc in rem vide supra passim, inprimis quoque ubi de Coniugio, Divortio, Dote etc. De Sponsalibus inprimis Hebraeorum, Ioh. Seldenum Uxor. Ebraic. passim, inprimis l. 2. c. 1. ubi de Sponsalium ac Nuptiarum nominibus et discrimiaibus: c. 2. ubi de Sponsalium sive pecunia, sive nummulo eiusve valore dato, sive libello, sive congressu initorum formulis; c. 3. ubi de minorum Sponsalibus, Imernuntiisque seu Proxenetis: c. 7. ubi de sollenni Sponsalium Benedictione: c. 8. ubi de praesituto puellis desponsatis, ante deductionem, morae tempore ac castitate interea observanda: c. 11. ubi de tempore Sponsalibus praefinito etc. 14. ubi de Annulo Sponsalitio. Quibus addit postmodum, et cum Ebraeorum ritibus contendit, Sponsalitios tum Paganorum, tum Christianorum, mores et sollennia c. 18. et 19. inter quae non minimum coronae habuêre locum, quibus de vide quoque Car. Paschalium Coronar. l. 16. et 17. uti de ritu spsonsandi de solido et denario, aliquid supra voce Solidus.